Geçmeyen Öksürüğün Sebebi Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?

Soğuk algınlığı veya grip gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra devam eden öksürüklere enfeksiyon sonrası öksürükler denir. Kalıcı bir öksürük çoğunlukla kurudur ve genellikle “akut” olarak adlandırılır, yani enfeksiyondan sonra üç haftadan fazla, ancak sekiz haftadan az devam eder.

Enfeksiyon sonrası öksürükler, üst solunum yolu enfeksiyonu olan her dört kişiden birini etkileyen yaygın bir kalıcı öksürük türüdür.

Bu makale, geçmeyen öksürüğün sebebi ve uzun süreli öksürüğe neden olma eğiliminde olan enfeksiyon türlerinin yanı sıra doktorların geçmeyen bir öksürüğü nasıl teşhis edip tedavi ettiğini açıklamaktadır. Ayrıca, genel olarak enfeksiyon sonrası öksürük ve üst solunum yolu enfeksiyonları riskinizi nasıl azaltacağınıza dair ipuçları da bulunmaktadır.

Uzun Süren Geçmeyen Öksürüğün Sebebi Nedir

Geçmeyen öksürükler genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarında görülür. Bu tür enfeksiyonlar burun, sinüsler, boğaz (farenks) veya ses kutusu (larenks) içinde herhangi bir yerde meydana gelir. Semptomlar genellikle yedi ila 14 gün sürer ve ateş, öksürük, boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı/akıntısı, hapşırma, baş ağrısı ve kas ağrılarını içerebilir.

Uzun süren öksürüklerin, boğazınıza mukus akmasından (geniz akıntısı) veya ilk enfeksiyonla ilgili iltihaplanmadan kaynaklandığına inanılmaktadır.

Üst solunum yolu enfeksiyonlarının büyük çoğunluğuna virüsler neden olur ve bunların tümü uzun süreli öksürüğe neden olabilir:

• Rinovirüs (soğuk algınlığı)
• İnfluenza (grip)
• Parainfluenza
• Adenovirus
• Solunum sinsityal virüsü (RSV)

Çok daha az sıklıkla üst solunum yolu enfeksiyonlarına Haemophilus influenzae veya Streptococcus pneumoniae gibi bakteriler neden olabilir. Bu bakteriler, bakteriyel sinüzit olarak bilinen sinüslerinizi enfekte ederse, enfeksiyon, siz bir antibiyotikle tedavi edilene kadar enfeksiyon sonrası öksürüğü taklit edebilir.

Enfeksiyon sonrası öksürük olasılığını artıran belirli risk faktörleri de vardır. Bunlar, büyük miktarlarda mukusa neden olan bir üst solunum yolu enfeksiyonuna sahip olmayı ve/veya mukusu akciğerlerden yeterince temizleyememeyi içerir.

Kalıcı bir öksürüğe sahip olma riski, bir kişinin üst solunum yolu enfeksiyonu geçirdiği süre uzadıkça artma eğilimindedir.

Uzun Süren Geçmeyen Öksürük Nasıl Teşhis Edilir

Enfeksiyon sonrası devam eden öksürüğün teşhisi kliniktir, yani öncelikle semptomlarınıza ve fizik muayenenize dayanır.

Doktorunuz size soğuk algınlığı semptomlarınızın ne zaman başladığı, ne olduğu, mevcut öksürüğünüzün özellikleri ve başka semptomlarınız olup olmadığı hakkında sorular soracaktır.

Ayrıca hayati değerlerinizi (örn. ateş, kalp atış hızı vb.) kontrol edecekler ve fizik muayene yapacaklar, bu sırada burnunuzun içine bakıp kalp ve akciğer seslerinizi bir steteskopla dinleyecekler.

Son zamanlarda viral bir üst solunum yolu enfeksiyonu, yüksek ateş, akciğerler ve son sekiz haftadır geçmeyen öksürük, hepsi enfeksiyon sonrası öksürüğün belirtileridir.

Yine de sağlık uzmanınız, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, devam eden öksürüğün diğer olası nedenlerini ekarte etmek isteyebilir:

• Gastroözofajial reflü hastalığı (GERD)
• Astım
• Zatürree veya bronşit
• Bakteriyel sinüzit
• Boğmaca
• Sigara içmek
• ACE inhibitörlerinin kullanımı (yüksek kan basıncını tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan ilaçlar)
• Konjestif kalp yetersizliği
• Akciğer kanseri

Bunlardan herhangi birine ilişkin şüphelerine bağlı olarak, geçmeyen uzun süreli öksürük için bir tedavi planına geçmeden önce çeşitli başka testlerin yapılması gerekebilir.

Örneğin, doktorunuz göğüs röntgeni isteyebilir. Enfeksiyon sonrası öksürük tanısı ile bulgular normal olmalıdır.

Sinüslerinizin veya göğsünüzün bilgisayarlı tomografi (CT) taraması veya pH izleme testi (yemek borunuzdaki asitlik seviyesini ölçer) gibi testler de istenebilir.

Ne Zaman Tıbbi Yardım Alınmalı?

Geçmeyen bir öksürük tek başına her zaman endişelenmek için bir sebep değildir. Ancak, geçmeyen bir öksürük ve aşağıdaki belirtilerden herhangi biri varsa hemen tıbbi yardım almanız önemlidir:

• Öksürürken önemli miktarda mukus (ıslak öksürük)
• Hırıltılı solunum veya nefes almada güçlük
• Sürekli ateş
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Göğüs ağrısı
• Kan tükürme
• Öksürme sırasında veya sonrasında kusma
• Olağandışı yorgunluk

Geçmeyen Öksürük İçin Tedavi Yöntemleri

Ciddi olmasa bile, geçmeyen bir öksürüğe sahip olmak çok can sıkıcı ve rahatsız edici olabilir. Enfeksiyöz sonrası bir öksürük, yaşam kalitenizi önemli ölçüde etkileyebilir. Evde uyumada veya iş yerinde işinizi yapmakta zorlanabilirsiniz.

Enfeksiyon sonrası öksürük teşhisi konulduktan sonra, sağlık uzmanınız size, geçmeyen öksürüğünüzün geniz akıntısından mı yoksa enfeksiyondan kaynaklanan enflamatuar değişikliklerden mi kaynaklandığını belirlemek için sorular soracaktır. Tedavi planınız burada belirlenecektir.

Geniz Akıntısı İçin İlaçlar

Geniz akıntısı ile ilgili kalıcı bir öksürük, Dayhist (clemastine) veya Chlor-Trimeton (klorfeniramin) gibi bir antihistaminik ile tedavi edilir.

Bu özel antihistaminikler, yeni ilaçlara göre daha yatıştırıcı olmakla birlikte, viral sonrası öksürüğü en aza indirmede daha etkilidir.

Bu ilaçların yatıştırıcı etkilerini tolere edemiyorsanız, sağlık uzmanınız, kalıcı bir öksürüğe yardımcı olması için Astelin (azelastin), Flonase Allergy Relief (flutikazon propiyonat) veya Atrovent burun spreyi (ipratropium bromür) gibi bir burun spreyi önerebilir.

Ayrıca aşağıdaki antihistaminikler denenebilir:

• Allegra (feksofenadin hidroklorür)
• Claritin (loratadin)
• Zyrtec (setirizin hidroklorür)

Enflamasyon (İltihap) İçin İlaçlar

Geçmeyen bir öksürük için bazı tedaviler biraz daha karmaşıktır. Hava yolu dokusundaki enflamatuar değişikliklerle ilişkili enfeksiyon sonrası öksürük, astıma benzer şekilde tedavi edilir.

Doktorunuz, solunum yollarınızı daraltan bir ilacı soluduğunuz bir metakolin yükleme testi yapabilir. İyi nefes alma yeteneğinizi etkiliyorsa, belirtilerinizin ciddiyetine bağlı olarak size aşağıdaki ilaç türlerinden bir veya daha fazlası reçete edilecektir:

• Solunan kortikosteroidler
• Singulair (montelukast) gibi lökotrien alıcı antagonisti
• Ağızdan prednisone

Test, hassas solunum yollarınız olduğunu göstermezse, doktorunuz Atrovent HFA (inhale ipratropium bromür) reçete edebilir.

Reçetesiz Satılan Öksürük İlaçları

Kullanımlarını destekleyecek çok fazla bilimsel kanıt olmamasına rağmen, birçok kişi geçmeyen uzun süreli öksürüğe de yardımcı olması için reçetesiz satılan ilaçlara yöneliyor.

Delsym öksürük şurubu gibi öksürük kesiciler, öksürük refleksini bloke eden ilaçlardır. Genellikle içerik maddesi olarak dekstrometorfan içerirler.

Başka bir reçetesiz öksürük ilacı olan Guaifenesin, Mucinex’te bulunur. Dekstrometorfanın aksine, guaifenesin öksürük balgam söktürücüdür. Solunum yollarınızdaki mukusu incelterek daha kolay kurtulmanızı sağlar.

Öksürük damlaları veya boğaz pastilleri de altta yatan nedene bakılmaksızın enfeksiyon sonrası öksürüğü yönetmek için yaygın olarak kullanılır. Öksürük damlaları genellikle bal, mentol, okaliptüs yağı ve dekstrometorfan gibi bileşenlerin bir kombinasyonunu içerir.

Ne yazık ki, bu pastillerin yararı sorgulanabilir. Aslında uzmanlar, öksürük için pastillerin öksürüğü yönetmek için bir parça sert şeker emmekten daha iyi olmayabileceğinden şüpheleniyorlar. Ayrıca boğazınızı serinleten ve uyuşturan mentolün aslında uzun süreli öksürüğü kötüleştirebileceğine dair bazı endişeler var.

Evde Yapılan İlaçlar

Uzun süren geçmeyen öksürüğü hafifletmek için tıbbi olmayan bazı tedavileri de deneyebilirsiniz. Bazı ev ilaçları, enfeksiyon sonrası öksürüğü yönetmek için mantıklı yaklaşımlardır. Hatta bazı insanlar onları diğer tedavi yöntemlerinden daha rahatlatıcı bulabilir.

Okaliptüs Yağı

Okaliptüs yağı, enfeksiyon sonrası öksürüğü gidermek de dahil olmak üzere bir dizi potansiyel sağlık yararına sahip renksiz veya soluk sarı bir sıvıdır.

Okaliptüs yağının kişinin balgamını gevşeterek öksürüğü sakinleştirdiğine inanılıyor. Okaliptüs yağı eklenmiş buharı teneffüs ederek kullanabilirsiniz (kaynayan suyun 3/4’üne 12 damla okaliptüs yağı damlatın). Vicks VapoRub gibi okaliptüs yağı içeren reçetesiz satılan bir ürünü göğsünüze sürebilirsiniz.

Okaliptüs yağının 2 yaşından küçük çocuklarda veya hamile veya emziren bir kişide kullanılmaması gerektiğini unutmayın. Okaliptüs yağını asla yutmamak da önemlidir çünkü ağızdan alındığında zehirlidir. Okaliptüs yağı solunduğunda veya cilde uygulandığında bile çeşitli ilaçlarla yan etki gösterebilir, bu nedenle okaliptüs yağını kullanmadan önce doktorunuzdan bilgi alın.

Bal ve Çay/Kahve

Balla karıştırılmış çay içmek, rahatsız edici bir öksürüğü tedavi etmek için klasik bir ev ilacıdır. Uzmanlar, balın tıbbi etkisinin antioksidan ve antimikrobiyal özelliklerinden kaynaklanabileceğini düşünüyorlar.

Enfeksiyon sonrası öksürüğü olan yetişkinler için, içine bal katılmış kahve içmenin de geçmeyen öksürüğü yatıştırdığı bulunmuştur.

Bir çalışmada, subakut veya kronik enfeksiyon sonrası öksürüğü olan yaklaşık 100 yetişkin katılımcıdan hazır kahve/bal, steroidler veya guaifenesin içeren özel bir solüsyon içmeleri istendi.

Solüsyonu bir hafta boyunca sekiz saatte bir içtikten sonra katılımcıların öksürüklerinin sıklığı ölçüldü. Sonuçlar, bal ve kahve karışımının, katılımcıların öksürüğünü hafifletmede steroid veya guaifenesinden önemli ölçüde daha iyi olduğunu ortaya çıkardı.

Uzmanlar, kahvedeki kafeinin iltihap önleyici özelliklere sahip olduğundan ve uzun süreli öksürüğünüz olduğunda daha kolay nefes alabilmeniz için solunum yollarınızı açmaya yardımcı olabileceğini savunuyorlar.

Bakteri kaynaklı bir toksinin neden olduğu potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durum olan bebek botulizmi riski nedeniyle, 12 aylıktan küçük bir çocuğa asla bal vermeyin. Ayrıca çocuklara kafeinli çay ve kahve vermekten de kaçınmalısınız.

Hava Nemlendirici Cihazlar

Hava nemlendirici cihazlar, nemi havaya salarak mukusun temizlenmesine yardımcı olabilir ve uzun süreli öksürüğü hafifletebilir. Bazı nemlendiriciler, ekstra öksürük rahatlaması için okaliptüs veya nane yağı gibi esansiyel yağlar eklemenize izin veren bir özelliğe sahip olabilir.

Çocuklar için soğuk buharlı nemlendirici kullandığınızdan emin olun. Sıcak buharlı nemlendiriciler veya buharlaştırıcılar, buhara çok yaklaşırlarsa çocuğunuzu yakabilir. Ayrıca, bakteri ve küf oluşumunu önlemek için mümkünse nemlendiricinizi günlük olarak temizleyin.

Tuzlu Suyla Gargara Yapmak

Tuzlu suyla gargara yapmak, boğazınızdaki balgamı gevşeterek ve yıkayarak uzun süreli öksürüğe yardımcı olabilir.

Tuzlu suyla gargara yapmak için, bir bardak ılık suya yarım çay kaşığı (yada tatlı kaşığı) tuz ekleyin ve eriyene kadar karıştırın. Ardından, tuzlu sudan bir yudum alın, başınızı geriye doğru eğin, yaklaşık 10 saniye gargara yapın ve sonra tükürün.

Küçük çocuğunuzun suyu güvenilir bir şekilde tükürüp tüküremeyeceğinden emin değilseniz, bunu denemesinden kaçınmalısınız.

Öksürüğü Önleme ve Korunma Yöntemleri

Uzun süren ve geçmeyen bir öksürüğe yakalanmaktan kaçınmak istiyorsanız, korunmak ve önleme çok önemlidir. Bir üst solunum yolu hastalığı ve ardından enfeksiyon sonrası öksürüğün gelişmesini önlemek için atabileceğiniz birkaç kolay adım vardır.

Bu adımlar şunları içerir:

• Ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın.
• Öksüren veya hapşıran kişilerle yakın teması en aza indirin.
• Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının.
• Ev ve iş yerinizdeki ortak alanları düzenli olarak dezenfekte edin.
• Aşılarınız (örneğin; grip, boğmaca, zatürree ve COVID-19) ile ilgili güncel bilgilere sahip olun.

Üst solunum yolu enfeksiyonuna yakalanırsanız, vücudunuzu dinlendirmek önemlidir. Enfeksiyon sonrası bir öksürükten kaçınacağınızı garanti etmese de, vücudunuza hızlı ve tam bir iyileşme için daha iyi bir şans verecektir. Çalışmalar, uzun süreli öksürüğe yakalanma riskinin hastalık süresiyle birlikte arttığını göstermektedir.

Enfeksiyon sonrası öksürük riskine katkıda bulunabilecek diğer bir faktör, üst solunum yolu enfeksiyonunun yeterince tedavi edilmemesidir. Ağır bir mukus birikmesi varsa, mukusun akciğerlerde kalmasına izin vermek yerine temizlemeye yardımcı olması için Mucinex gibi bir balgam söktürücü almanız iyi bir tercih olabilir. Balgam sökücülerle ilgili mutlaka doktorunuzdan tavsiye alın.

Ayrıca, toz veya duman gibi rahatsız edici bir öksürüğü tetikleyebilecek veya kötüleştirebilecek potansiyel çevresel tahriş edici maddelerden kaçınmaya çalışmak da mantıklıdır.

Özetle

Enfeksiyon sonrası öksürük, soğuk algınlığı veya grip gibi bir üst solunum yolu enfeksiyonundan kaynaklanan ve enfeksiyonu bir şekilde temizlendikten sonra bile sekiz haftaya kadar devam eden kalıcı bir öksürüktür.

Geçmeyen öksürük tedavisinin amacı, siz iyileşirken semptomları hafifletmektir. Öksürük önleyiciler, antihistaminikler, balgam söktürücüler veya inhale veya oral steroidler tedavi için doktor kontrolünde tercih edilebilecek ilaçlardır. Ayrıca hava nemlendirici cihazlar, okaliptüs aromaterapisi ve tuzlu suyla gargara yapmak gibi ev ilaçları da işe yarayabilir.

Enfeksiyon sonrası öksürük, üst solunum yolu enfeksiyonlarını uygun şekilde tedavi ederek muhtemelen önlenebilir. Buna enfeksiyon sırasında bol bol dinlenme ve akciğerlerde mukus birikmesini önlemek için balgam söktürücü kullanma dahildir.

Son Sözümüz

Uzun süren bir öksürük eğlenceli değildir. Viral üst solunum yolu enfeksiyonları ve bazen sonrasında devam eden rahatsız edici öksürük çok yaygındır.

Bununla birlikte, geçmeyen öksürüğünüz özellikle şiddetliyse, sekiz veya daha fazla hafta sürüyorsa veya evde veya reçetesiz tedavilerle düzelmiyorsa, kusma veya kilo kaybı gibi sürekli bir öksürüğün yanı sıra endişe verici semptomlarınız varsa, mutlaka doktora görünmelisiniz.

Sıkça Sorulan Sorular